قنات بلده، یک رشته قنات با قدمت تاریخی (مربوط به دورهٔ ساسانی) و از جمله قناتهای ایرانی ثبتشده بهعنوان میراث جهانی یونسکو است که بخشهای عمدهای از زمینهای کشاورزی نزدیک شهر فردوس را آبیاری میکند.
قنات بلده دربرگیرندهٔ ۱۵ قنات، دو چشمه و مقداری آبهای سرگردان است که در سالیان اخیر بر اثر خشکسالی، تعدادی از آنها خشکیدهاند.تاریخ احداث این قنات به طور دقیق مشخص نیست، ولی به روایتی احداث آن مربوط به قبل از اسلام و دورهٔ ساسانی است.ناصر خسرو در سفرنامهٔ خود آن را به کیخسرو نسبت میدهد.
این قنات مسیری حدود ۳۵ کیلومتر را پیموده و حدود ۲٬۳۸۲ هکتار از زمینهای منطقه فردوس را مشروب میکند.حدود ۴۰۰ سال پیش، تعداد زیادی از مالکان آب بلده جان خود را از دست داده و حدود ۳ هزار فنجان از آب این قنات بدون مالک مانده بود. در این دوران، شاه عباس صفوی که همراه با شیخ بهایی پیاده از اصفهان به سمت مشهد برای زیارت میرفت، از تون (فردوس آن زمان) گذشت و هنگام ورود او میرتونی، از دانشمندان آن زمان تون، از وی خواست که این آب را وقف چهار طبقه (سادات، علما، فقرا و صلحا) کند و شاه عباس آبها را بین همین ۴ طبقه وقف کرد. گفته میشود که شیخ بها در همین مسافرت، آب بلده را به ۲ نهر مساوی تقسیم کرد به طوری که در هر ۸ شبانه روز یک بار باغها مشروب شود.
برای کاهش میزان نفوذ آب و همچنین کاهش تبخیر آن، پس از جاریشدن آب در سطح زمین، مرتباً مقداری خاک رس به آب اضافه میکنند تا آب گل آلود و تیره شده و منافذ مجرای آبرسانی قنات بسته شود و نفوذ آب به داخل زمین کاهش یابد. به فردی که وظیفهٔ گلآلود کردن آب را بر عهده دارد، «تیرهگر» گفته میشود.
این قنات، بخش زیادی از باغها و زمینهای کشاورزی روستاهای باغستان علیا و سفلی و شهر اسلامیه را آبیاری میکند. همچنین در گذشته، علاوه بر کشاورزی، با ذخیره آب این قنات در آبانبارها و پس از تهنشینشدن خاک آن، آب شرب شهر فردوس نیز تأمین میشدهاست.
بررسیهای کارشناسی انجامشده، نشان دادهاند که کانالهای انتقال آب این قنات، ظرفیت تولید ۵۰۰ تن ماهی را در هر دورهٔ پرورش ماهی دارند.
ثبت در میراث جهانی یونسکو
در چهلمین اجلاس میراث جهانی یونسکو که ژوئیه ۲۰۱۶ در استانبول برگزار شد، یازده قنات ایرانی به عنوان بیستمین اثر ایران بر اساس دو معیار از ۶ معیار فرهنگی کمیته میراث جهانی شامل گواهی بیهمتا یا دستکم استثنایی بر یک سنت فرهنگی و نمونهای برجسته در معماری یا تکنولوژی که مرحله مهمی از تاریخ بشر را نشان دهد، در فهرست میراث جهانی قرار گرفت. پرونده ۱۱ قنات ایرانی با داشتن تکنولوژی متفاوت و با قدمت بیش از ۲۵۰۰ تا ۲۰۰ سال به یونسکو جهت ثبت جهانی ارائه شد و پس از بررسی و تأیید کارشناسان یونسکو این پرونده ثبت و در فهرست آثار جهانی قرار گرفت. یازده قناتی که ثبت جهانی شدهاند، هرکدام به لحاظ قدمت، نوع معماری، عمق، طول و مشخصاتی از این دست، منحصر به فرد و بی نظیر هستند. یکی از این قناتها، قنات بلده فردوس است که بخشهای عمدهای از زمینهای کشاورزی نزدیک شهر فردوس را آبیاری میکند.
موضوع این مستند قنات بلده فردوس است که 35 کیلومتر باغات انار و مزارع مختلف را آبیاری می کند.در این برنامه چهار متخصص که ارتباطی با هم ندارند و هر کدام به نوعی به این قنات وابسته هستند از دغدغه های خود درباره آن حرف میزنند.بحث موقوفات آب قنات بلده از نکات کلیدی این مستند است.
دانلود مستند قنات بلده فردوس
آب شناس...
ما را در سایت آب شناس دنبال می کنید
برچسب : دانلود,مستند,فردوس, نویسنده : hydrogeologista بازدید : 256 تاريخ : جمعه 31 شهريور 1396 ساعت: 19:39