دانلود مستند قنات قصبه گناباد

قنات قصبه (کاریز گناباد) یا کاریز کیخسرو عمیق‌ترین و قدیمی‌ترین کاریز جهان است. آنگونه که از منابع کهن و همچنین سفرنامه ناصر خسرو و منابع شفاهی بر می‌آید آنرا کاریز کیخسرو می‌گفته‌اند.

ثبت کاریز گناباد در میراث جهانی یونسکو

برابر گزارش خبرگزاری‌ها قنات ایرانی در اجلاس استانبول ترکیه در تاریخ ۲۴ تیرماه ۱۳۹۵ در فهرست آثار ثبت شده در یونسکو قرار گرفت کاریز گناباد نیز از جمله قنات های ثبت شده بود.پرونده کاریز گناباد در سال ۱۳۹۳برای ثبت در میراث معنوی و ملموس بشریت به یونسکو ارسال شد و پس از رسیدگی به عنوان قنات ایرانی در یونسکو به ثبت رسید. کاریز قصبه گناباد در سال ۱۳۷۹ توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۲۹۶۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.مربوط به ۲۵۰۰ تا ۲۷۰۰ سال پیش و تنها اثر پیشنهاد شدهٔ خراسان بزرگ به سازمان جهانی یونسکو برای ثبت است که در شهر گناباد در جنوب خراسان رضوی واقع شده است.

کاریز قصبهٔ گناباد که یکی از شاهکارهای آبی جهان است،و از دو رشتهٔ اصلی و شش شاخهٔ فرعی تشکیل شده‌است و مادرچاه آن در دامنهٔ شمالی سیاه کوه و خروجی کنونی قنات در جنوب محلهٔ معروف به قصبهٔ شهر قرار دارد. طول این قنات بیش از ۳۳ کیلومتر است و عمق مادرچاه اصلی در انتهای رشتهٔ «دولاب نو» با توجه به شیب زمین حدود ۳۰۰ متر (۵+-) و میزان آب دهی آن بیش از ۱۳۰ لیتر در ثانیه‌است.

ویژگی‌های کاریز در تاریخ

ناصرخسرو عمق چاه قنات را ۷۰۰ گز و طول آن را چهار فرسنگ ذکر کرده‌است؛ و نوشته است «آبی عظیم در این کاریز روان است و آن کاریز چهار فرسنگ می‌رود و آن گفتندکیخسرو فرموده است کردن.» بنا به نوشته لباف خانیکی کارشناس باستان‌شناسی در کتاب قنات گناباد، رشتهٔ اصلی کاریز از قصبه شهر ۱۳۱ هزار و ۳۵ متر طول دارد و در امتداد درهٔ پرآب خانیک حفر شده‌است. قطعه سفال‌های پراکنده در اطراف دهانهٔ چاه‌های این کانال حاکی از این است که رشتهٔ قصبه واقع در مسیر اولیهٔ اصلی قنات بوده که در زمان هخامنشیان حفر شده و به دنبال آن رشته‌های دیگر قنات در مواقع خشکسالی حفر شده‌است. اما ریزش پی در پی قنات، پیشینیان را به یافتن راه چاره‌ای ترغیب کرد که طی آن در فاصلهٔ ۶۸۳ متری، قنات را به دو شاخه تقسیم کنند تا در صورت ریزش و بسته شدن یکی از کانال‌ها، آب از دیگری خارج شده و در داخل انباشته نشود.

ابزارهای اصلی قنات

1- ساعت آبی. ساعت آبی ایرانی ابزاری ساده و در عین حال بسیار دقیق، کارآمد و همیشگی بوده و در زندگی کشاورزی جامعه ایران بویژه در مناطق کویری که آب مایه حیات و عنصر اصلی زندگی اجتماعی بوده ضروری و نقش کارآمدی داشته است. با مطالعه استفاده از ساعت آبی در کشورهای مختلف می‌توان گفت در هیچ جای جهان ساعت آبی به اندازه ایران کارآمد و تأثیر گذار و مستمر نبوده است این ساعت حتی در زمانی که ۵۰ سال قبل ساعتهای نوین به بازار آمده بود با آنها رقابت می‌کرد و کشاورزان حاضر به کنار گذاشتن آن و استفاده از ساعتهای نوین نبودند.

2- چرخ. چرخ دستگاه مدوری است که به وسیله آن با کمک ریسمان و دلو خاک را از داخل چاه و یا کانال به بیرون می‌آورده‌اند. چرخ چاه بر دو نوع «یک سره» و «دوسره» بوده است که از چرخ‌چاه‌دوسره به ویژه در کندن چاه‌های بسیار عمیق بهره گرفته می‌شده است.

در مستند کاریز گناباد توان مهندسی حفاران ایرانی در طول تاریخ برای حفر قنات به همراه تبیین اهمیت آن تصویر شده است. نقش قنات قصبه در تأمین آب در شرایط کمبود مایه حیات در مناطق کویری در این مستند داستانی نشان داده شده است. با ساخت مستند قنات قصبه سعی شده ظرفیتهای منطقه گناباد در حفر قنات و اهمیت ماندگاری آن در طول تاریخ به تصویر کشیده شود. ساخت فیلم مستند ساخت این پروژه با همکاری مشترک صدا و سیمای خراسان رضوی و اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری خراسان رضوی و به کارگردانی سعید توکلی فر انجام شده است.